"Insecten zijn ontzettend belangrijk voor de weerbaarheid van natuurlijke en agrarische ecosystemen. Dit komt omdat ze zo divers en talrijk zijn waardoor ze bijdragen aan allerlei verbindingen in ecosystemen, die ecosystemen "steviger" maken. Helaas gaat het slecht met insectenpopulaties, onder meer door klimaatverandering.", aldus Jetske de Boer.
"De geleidelijke toename van de oppervlaktetemperatuur van onze wereld heeft effecten op de fysiologie, het gedrag, de seizoensritmiek, de verspreiding en de interacties van insecten", zegt hoogleraar Jeffrey Harvey van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en leider van een groot internationaal team van wetenschappers. "Maar ook zien we dat steeds meer en langdurigere extreme weersomstandigheden hun sporen nalaten. Hitte en koude, branden, droogte of juist overstromingen."
70 internationale onderzoekers stellen klimaateffecten vast: "Insecten hebben nú onze hulp nodig in een opwarmende wereld"
Date“Als we nu geen actie ondernemen om de impact van klimaatverandering op insecten beter te begrijpen en te verminderen, dan beperken we onze kansen op een duurzame toekomst met gezonde ecosystemen drastisch.” Deze boodschap komt uit het wetenschappelijke artikel in Ecological Monographs, van 70 onderzoekers uit 19 landen. Gelukkig geven ze ook oplossingen aan om insecten te helpen in een opwarmende wereld. Lector dr. Jetske de Boer, van het lectoraat Ecologisch Wijs: Insecten & Maatschappij van Aeres Hogeschool en het NIOO, heeft meegeschreven aan het artikel.
Het stapelt zich op
Een ander voorbeeld: vlinders, fruitvliegen en bepaalde kevers kunnen wel hittegolven overleven, maar de mannetjes en vrouwtjes blijken daarna gesteriliseerd te zijn en kunnen zich niet meer voortplanten. Ze worden zo een soort ‘levende doden’. Ook hommels blijken in het bijzonder vatbaar te zijn voor hitte en klimaatverandering is nu aangewezen als de hoofdoorzaak van de afname bij verschillende soorten (in Noord-Amerika).
“Koudbloedige insecten horen bij de organismen die het zwaarst getroffen worden door klimaatverandering. Dat komt doordat hun lichaamstemperatuur en hun stofwisseling zo sterk gekoppeld zijn aan de omgevingstemperatuur,” zegt Harvey.
Een belangrijk punt van zorg bij de afname van insecten in een warmer wordende wereld is dat planten – waar insecten van afhankelijk zijn voor voedsel en schuilplaatsen – ook veranderingen doormaken door het klimaat. En als het aantal insecten vermindert, dan zie je dat uiteindelijk ook terug hogerop in de voedselketen. Dit merk je de afgelopen tientallen jaren al bij allerlei vogelsoorten.
Ondersteuning wereldeconomie
Denk aan bestuiving, plaagbestrijding, de kringloop van onmisbare voedingsstoffen en het afbreken van afval. Insecten staan voor de overweldigende bulk aan biodiversiteit op onze planeet én ze voeren diensten van levensbelang uit voor onze menselijke samenleving. Alles bij elkaar is dit miljarden en miljarden dollars waard voor de wereldeconomie. Dat is dus nog een extra reden om actie te ondernemen op de gevolgen van klimaatverandering. Harvey: "De bekende bioloog en mierenkenner Edward O. Wilson zei ooit: het zijn de kleine organismen die de wereld laten draaien. En dat is echt zo!"
"Insecten moeten hun levenswijze en hun verspreiding uiteindelijk aanpassen als de wereld opwarmt," stelt Harvey. "Maar andere door mensen veroorzaakte problemen – zoals vernietiging van leefgebied, versnippering en bestrijdingsmiddelen – hinderen hun aanpassingsvermogen." Bovendien kunnen hittegolven en droogte verdragende gevolgen hebben, waardoor insecten zich minder goed kunnen aanpassen aan de langzaam oplopende temperaturen.
Wat kunnen we doen?
"Gelukkig zijn insecten gebaat bij maatregelen die eigenlijk iedereen kan nemen waardoor de effecten van klimaatverandering verminderd kunnen worden" aldus de Boer. "In het lectoraat richt ik me ook op zulke oplossingen. Denk aan het verminderen van bestrating of het aanplanten van struiken en bomen. Hierdoor wordt water beter vastgehouden en is er meer schaduw. Deze kleine ingrepen kunnen een groot effect hebben op het microklimaat, het blijft dan al gauw een paar graden koeler op hete zomerdagen. Zulke schuilplekken zijn heel belangrijk voor insecten."
"Insecten zijn sterke beestjes en we mogen blij zijn dat er nog ruimte is om onze fouten goed te maken,” vindt ecoloog Harvey. Maar de tijd raakt wel op. “We moeten echt snel beleid krijgen voor het stabiliseren van het wereldwijde klimaat. In de tussentijd kunnen we als overheden en als mensen zelf onze bijdrage leveren door steden en het platteland insectvriendelijker te maken."
Een paar voorbeelden van insecten waar klimaatverandering vat op heeft: specifieke soorten libellen, vlinders, hommels en hypersluipwespen (van linksboven naar rechtsonder).